Thực hiện Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục; thực hiện kế hoạch năm học của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội; kế hoạch năm học 2015-2016 của trường THPT Hoàng Cầu, ngày 20/03/2016, trường THPT Hoàng Cầu tổ chức “Hội thảo dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh”. Tham dự chỉ đạo Hội thảo là sự hiện diện của thạc sĩ Lưu Thị Lập – BTCB Hiệu trưởng trường THPT Hoàng Cầu và sự góp mặt đông đủ của 75 đại biểu là các cán bộ, giáo viên nhà trường ở các tổ chuyên môn.
Phát biểu chỉ đạo định hướng nội dung hội thảo, thạc sĩ Lưu Thị Lập đã nêu rõ: Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục thực hiện theo đúng quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước ta. Bởi lẽ giáo dục nước ta hiện nay đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học nghĩa là từ chỗ quan tâm học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Chính vì vậy, việc tiếp cận chương trình giáo dục theo định hướng năng lực học sinh, chúng ta cần phải hiểu rõ các thành tố của chương trình giáo dục định hướng năng lực như: mục tiêu giáo dục; nội dung giáo dục; phương pháp dạy học; Hình thức dạy học; Đánh giá kết quả học tập của học sinh. So sánh các thành tố giữa chương trình giáo dục theo định hướng nội dung với chương trình theo định hướng năng lực, Thạc sĩ Lưu Thị Lập đã chỉ ra những ưu điểm và hạn chế. Chương trình định hướng nội dung là truyền thụ cho người học tri thức có hệ thống song chương trình này nhanh chóng bị lạc hậu so với tri thức hiện đại, việc kiểm tra đánh giá chủ yếu dựa trên tái hiện kiến thức, học sinh mang tính thụ động. Trong khi đó, chương trình dạy học theo định hướng năng lực lại tạo điều kiện quản lí chất lượng theo kết quả đầu ra đã quy định, nhấn mạnh năng lực vận dụng của học sinh; Nội dung dạy học luôn cập nhật đổi mới với tri thức hiện đại; Kiểm tra dựa trên khả năng vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn; HS chủ động tích cực. Tuy nhiên chương trình dạy học này còn gặp nhiều khó khăn bất cập: Giáo viên không đồng đều trong việc ứng dụng công nghệ thông tin. Biên soạn đề kiểm tra còn mang tính chủ quan của người dạy. Hoạt động kiểm tra, đánh giá ngay trong quá trình tổ chức hoạt động dạy học chưa được quan tâm thực hiện một cách có hiệu quả. Cô giáo Lưu Thị Lập cũng nhấn mạnh tính ưu việt của việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh (các thành phần năng lực: Năng lực chuyên môn; năng lực phương pháp; Năng lực xã hội; Năng lực cá thể) phù hợp với 4 cột trụ giáo dục của UNESCO: Học để biết; Học để làm; Học để cùng chung sống; Học để tự khẳng định. Chính vì vậy, Hội thảo “Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh” do trường THPT Hoàng Cầu tổ chức là hoạt động chuyên môn quan trọng, tập huấn cho các giáo viên nhận thức sâu sắc các quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước trong việc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục. Hội thảo còn là diễn đàn chuyên môn mang tính khoa học, tính sư phạm, tính thực tiễn để giáo viên hiểu rõ bản chất của việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Cô giáo Lưu Thị Lập , BTCB, Hiệu trưởng phát biểu định hướng chỉ đạo
Một trong những khâu quan trọng của quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực, bước đầu tiên là phải đổi mới phương pháp dạy học. Người giáo viên phải chủ động áp dụng những kĩ thuật dạy học hiện đại để từ đó phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên việc áp dụng các kĩ thuật dạy học này sẽ diễn ra như thế nào? Thực hiện ra sao? Tính khả thi của nó? . Trăn trở về vấn đề này, cô giáo Bùi Ngọc Lan – TTCM Tổ Xã Hội đã phát biểu tham luận mở đầu cho phần 1 của hội thảo: “ Kĩ năng đặt câu hỏi và thảo luận nhóm trong dạy và học nhằm phát triển năng lực HS”. Cô giáo Bùi Lan đã nêu ra sự khác biệt giữa kĩ năng đặt câu hỏi theo hướng dạy học cũ và kĩ năng đặt câu hỏi theo hướng dạy học mới. Đó là kĩ năng đặt câu hỏi theo hướng phát triển năng lực được chú trọng qua: Kết quả câu hỏi; chất lượng câu trả lời được cụ thể, được mô tả chi tiết; Học sinh phát huy được năng lực tư duy: quan sát, đánh giá.... ; Giáo viên đánh giá mức độ tiến bộ của học sinh. Ngoài đảm bảo kiến thức chuẩn, kiến thức bộ môn được mở rộng tích hợp với các vấn đề khoa học khác, gắn với tình huống thực tiễn. Ví dụ khi dạy bài 16 Lịch Sử lớp 12, thay vì giáo viên đặt câu hỏi ở phạm vi hẹp kiến thức SGK “Nêu ý nghĩa của cuộc Cách mạng tháng 8/1945?” theo hướng dạy học cũ, thì câu hỏi theo hướng dạy học định hướng năng lực đã mở rộng tri thức, tích hợp với các bộ môn khoa học khác: VD: Địa danh “Quảng trường Ba Đình” và tác phẩm “Tuyên ngôn độc lập” của Hồ Chí Minh nhắc em đến sự kiện lịch sử quan trọng nào của cách mạng Việt Nam. Từ hiểu biết của mình, em hãy cho biết vị trí, vai trò, giá trị của địa danh và tác phẩm này trong lịch sử đất nước?. Song hành với kĩ năng đặt câu hỏi, hoạt động thảo luận nhóm cũng là những kĩ thuật dạy học tiên tiến được áp dụng hiệu quả trong quá trình dạy học theo định hướng năng lực. Cô giáo Bùi Lan đã nêu ra: nguyên tắc; quy trình tổ chức; các hình thức tổ chức hoạt động nhóm như thảo luận cặp đôi, làm việc theo nhóm kim tự tháp, theo cấu trúc Jigsaw...
Cô giáo Bùi Ngọc Lan, TTCM Tổ Xã Hội phát biểu tham luận
Đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới kiểm tra đánh giá là hai quá trình có mối quan hệ chặt chẽ, không thể tách rời. Muốn biết hiệu quả của phương pháp giảng dạy, người giáo viên phải thu thập thông tin phản hồi từ học sinh để đánh giá. Nhìn vào thực trạng của việc đánh giá kiểm tra trong dạy và học hiện nay, cô giáo Trần Thu Hoài phát biểu tham luận tại hội thảo cho biết: “Hiện nay chúng ta chỉ tập trung đánh giá kết quả học tập của học sinh như một sản phẩm cuối cùng của quá trình dạy và học. Như vậy, mục tiêu của việc kiểm tra chỉ là đánh giá kết quả học tập của học sinh và sử dụng kết quả để xếp loại học sinh và sản phẩm của chúng ta là những “con mọt sách” có kiến thức mà không biết vận dụng kiến thức. Trong khi đó, đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh là đánh giá học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học vào giải quyết vấn đề thực tiễn của cuộc sống; vì sự tiến bộ của chính học sinh. Đổi mới đánh giá kiểm tra theo hướng mới là người giáo viên phải theo dõi đánh giá trong suốt quá trình học tập của học sinh và hình thức kiểm tra phải hết sức đa dạng, mang tính vận dụng cao ”. Qua bài tham luận với chủ đề “ Đổi mới kiểm tra đánh gia theo định hướng phát triển năng lực học sinh”, cô giáo Trần Thu Hoài đã chia sẻ các hình thức đánh giá kiểm tra: Bài kiểm tra trắc nghiệm, tự luận, đề tài, dự án khoa học.... và đặc biệt là hình thức gói điểm để đánh giá học sinh cho các hoạt động nhóm. Theo cô giáo Thu Hoài cho biết : các hình thức kiểm tra đánh giá theo hướng mới sẽ phát huy được năng lực của từng học sinh tránh được các hiện tượng “ăn theo”, “nhóm giả” “điểm không thật”; “đánh giá sai lệch” ...
Cô giáo Trần Thu Hoài, Giáo viên Sinh học phát biểu tham luận
Đồng tình với tham luận của Cô giáo Thu Hoài, cô giáo Tạ Thị Hải Minh TTCM Tổ tự nhiên cũng khẳng định: Đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực của học sinh là con đường phát huy những khả năng tiềm ẩn trong học sinh, huy động được các em tích cực tham gia vào bài học và tự tin thể hiện tài năng, năng lực của bản thân. Tuy vậy, với góc nhìn của một tổ trưởng chuyên môn cô giáo Hải Minh cho rằng: Các hoạt động chuyên môn của tổ nhóm chuyên môn hiện nay cũng phải đổi mới cụ thể là hoạt động “Dự giờ”, “đánh giá giờ dạy” cũng phải đáp ứng các yêu cầu của việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Với những băn khoăn đó, cô giáo Hải Minh đã trình bày tham luận “ Đổi mới đánh giá giờ dạy của giáo viên theo định hướng phát triển năng lực học sinh”. Cô giáo Hải Minh cho rằng: Đánh giá giờ dạy của giáo viên theo hướng mới phải theo các tiêu chí “mở”; đảm bảo học sinh tham gia vào quá trình học tập; khuyến khích linh hoạt sáng tạo của giáo viên, không phụ thuộc máy móc, quy trình SGK;... đặc biệt là cách đánh giá “3 -2- 1” (3 khen, 2 chê, 1 đề xuất) nên được giáo viên tích cực áp dụng trong việc đánh giá giờ dạy của đồng nghiệp. Hình thức đánh giá này sẽ tránh được tình trạng (cả nể, qua quýt, đại khái “vạch lá tìm sâu”...). Theo cô giáo Hải Minh: việc đánh giá này lúc đầu người giáo viên còn chưa quen, bỡ ngỡ, lúng túng song bằng sự chân thành, thiện chí, cầu thị chúng ta sẽ thấy phù hợp, thành nếp quen.
Cô giáo Tạ Hải Minh, TTCM Tổ Tự Nhiên phát biểu tham luận
Điểm nhấn ấn tượng của Hội thảo chính là các hoạt động thực hành của đại biểu tham dự diễn ra trong phần 2 hội thảo. Các thầy cô giáo đóng vai học sinh thực hành kĩ thuật thảo luận nhóm (Khăn trải bàn; Bể cá) với một bài học chuyên đề “Ô nhiễm nguồn nước ở Hà Nội”. Các đại biểu tham dự Hội thảo được chia làm 8 nhóm làm việc thảo luận về các nội dung: Thiết kế câu hỏi theo định hướng phát triển năng lực học sinh; xây dựng phương pháp theo định hướng phát triển năng lực học sinh, phương thức kiểm tra đánh giá .... Trong khoảng thời gian ngắn, các thầy cô giáo say sưa thảo luận, trao đổi để xây dựng phần làm việc của nhóm thật tốt, thật hoàn hảo để báo cáo trước hội thảo. Các vấn đề về dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh được các thầy cô giáo tiếp tục trao đổi, bàn luận trong phần thực hành hội thảo, rất nhiều ý kiến thuyết phục có giá trị được các đại biểu tham dự hội thảo đồng tình bên cạnh đó cũng có nhiều ý kiến phản biện, bổ sung
Chùm ảnh: Các đại biểu dự hội thảo tham gia phần thực hành “Thảo luận nhóm”
Phát biểu nhận xét rút kinh nghiệm hội thảo, cô giáo Lưu Thị Lập, BTCB, Hiệu trưởng nhà trường đánh giá thành công và hiệu quả của hội thảo, tin tưởng rằng: “Với tấm lòng yêu nghề yêu trò, các thầy cô giáo trường THPT Hoàng Cầu chắc chắn sẽ thành công trên con đường đổi mới giáo dục. Dẫu biết rằng, con đường dạy học là một hành trình gian khó. Ở đó, mỗi người thầy giáo cô giáo phải mang “trái tim Đan Kô” vượt qua bóng tối, mang ngọn lửa tri thức chiếu sáng sự ngu dốt để đi đến những miền đất hạnh phúc, hoan ca. Nơi đó chính là tương lai và chúng ta đang bắt đầu từ hôm nay.”
Cô giáo Lưu Thị Lập, BTCB, Hiệu trưởng phát biểu nhận xét, rút kinh nghiệm
Các đại biểu tham dự hội thảo chụp ảnh lưu niệm